İlginç bir çizgi roman üzerine konuşacağımız bu yazıda, sözlerime bana bu kitabı gönderme nezaketinde bulunan Yordam Kitap’a teşekkür ederek başlamak istiyorum. Ünlü Meksikalı karikatürist Rius’un ellerinden çıkan “Çizgilerle Lenin” isimli bu çizgi roman, Lenin’in çocukluğundan başlayıp hayatının farklı evrelerinden kesitler sunarak ilerliyor. Ama daha ilk sayfalarından itibaren farklı bir çizgi romanla karşı karşıya olduğumuzu anlıyoruz. Tarihe tanıklık etmemizi sağlayan fotoğraflar, uzun mu uzun metinler, iğneleyici mizahi ögeler ve nevi şahsına münhasır çizimler ile “Çizgilerle Lenin”, adeta hibrit bir çizgi roman örneği sunuyor.

Söylemek mi? Göstermek mi?

Biyografi, belki de edebiyatın en zor türlerindendir. Bir insanın hayatını layıkıyla anlatmak, bunu yaparken o insanın portresini günahlarıyla sevaplarıyla çizebilmek ve terazinin dengesini tutturabilmek oldukça zor bir iştir. Hele bu iş için seçilen anlatım yolu çizgi roman ise iş daha da zor bir hal alır! Sonuçta biyografi söyleme dayalı bir türken, çizgi roman göstermeye dayalı bir üsluba sahiptir. Az sayfada çok şey anlatma derdi, biyografisi yazılan kişinin öneminden dolayı duyulan tedirginlik derken handikaplar saymakla bitmez aslında. Ama şunu rahatlıkla söyleyebiliriz ki Rius, bu tarz handikaplardan kurtulmanın yolunu bulduğu gibi daha “ciddi” bir çizgi roman ortaya koymayı da başarmış, hem de örneğine pek rastlayamayacağımız bir şekilde! Sanıyorum ki “Çizgilerle Lenin” için belgesel-kitap benzetmesi bile yapabiliriz.

Dur Durak Bilmeyen Bir Mücadele

Rius, hayatını anlatması en zor olan insanlardan birini, tarihin en önemli liderlerinden Vladimir İlyiç Ulyanov, namı diğer Lenin’i seçmiş. Lenin’i anlatmak zor! Zira neredeyse hayatının tamamını devrime adamış bu adamı anlatmak için sadece onun mücadele, sürgün, hapis, yalnızlık ve yoksulluk ile geçen hayatını anlatmak yetmez. Çarlık Rusyası’nın şartlarını, Çar’ın ayakları altında ezilen Rus halkını, Komünist Parti’nin kuruluşunu, Birinci Dünya Savaşı’nda Rusya’nın içinde bulunduğu durumu ve Ekim Devrim’ini de anlatmak gerekir. Şüphesiz bunlardan biri eksik kalırsa Lenin’in hayatı da eksik kalacaktır. Ama Rius, çizgilerle desteklediği bu kısa Lenin biyografisinde eksik bir şey bırakmadığı gibi, Lenin’in hayatındaki kırılma noktalarını, Rusya ile birlikte dünyada da büyük bir değişime sebep olan devrim için nasıl yıllarca mücadele ettiğini ve bu devrimin nasıl gerçekleştiğini 167 sayfaya sığdırmayı bilecek kadar da başarılı bir iş önümüze koyuyor.

Alışılmışın Dışındaki Anlatım Tekniği

Daha önce de söylediğimiz gibi “Çizgilerle Lenin”, klasik bir anlatım tekniğine sahip değil. Aykırı bir şekilde tasarlanmış sayfaları ile bildiğimiz anlamda bir çizgi roman olmaktan da çok uzakta! Ama okuyucunun başlangıçta yadırgayacağı bu alışılmışın dışındaki anlatım tekniği, sayfaları çevirmeye başladıktan kısa bir süre sonra tanıdık gelmeye başlıyor. Sırf bunun için bile Rius’u tebrik etmek gerekiyor! Bu kitabının ilk kez 1975 yılında basıldığını da hatırlatırsak, Rius’un bu yenilikçi üslubunun önemi daha iyi anlaşılacaktır. Üstelik böylesine “ağır” malzemelere sahip bir biyografik metni bile kolay okunan, sade bir çizgi romana çevirmesi de onun sadece bir çizer olarak değil bir yazar olarak da ne kadar yetenekli olduğunu ispatlar niteliktedir.

Lenin’i Tanımak İçin Güzel Bir Başlangıç!

Uzun bir zaman dilimi az sayfaya sığdırılmaya çalışmış olsa da çizgi romanın bilgi konusunda oldukça doyurucu olduğunu söyleyebiliriz. Bununla birlikte son derece basit çizimler barındırmasına rağmen Rius’un karikatürist kimliğinin getirisiyle vurucu olmayı da başarıyor! Son tahlilde “Çizgilerle Lenin” için Lenin’i tanımak için yeterli olmasa da onu tanımak için güzel bir başlangıç diyebiliriz…

Bu çizgi romanı İspanyolca aslından çeviren Çiçek Öztek’in titiz çevirisini ve başarılı kapak tasarımı ile dikkat çeken Savaş Çekiç’i de övmeden geçmemek gerektiğine inanıyorum. Ayrıca unutmadan, Rius’un etkileyici çizgileri arasında dolaşmaya devam etmek isteyenlere, çizerin “Çizgilerle Felsefe”, “Çizgilerle Ekonomi”, “Çizgilerle Ateistin El Kitabı” ve “Çizgilerle Kapitalizmin Korkunç Tarihi” kitaplarının da Yordam Kitap’tan çıktığını hatırlatalım.