Sinema tarihinde röportajlar önemli bir yer tutar. Sanatçının tüm bilinmeyenlerinin ortaya çıktığı bu özel anlar, soru sorma kabiliyeti olan röportajcı ve sorulara içtenlikle yanıt veren muhattap bir araya geldiğinde tadından yenmez bir hal alır. Röportajın önemini ortaya çıkaran ve türün dinamiklerini oluşturan muazzam ortaklıklardan biri de Cahiers du Cinéma yazarlarından ve Yeni Dalga sinemacılarının en önemlilerinden biri olan François Truffaut’un Alfred Hitchcock ile yaptığı röportajdır. 2 güne yayılan ve 50 saatlik bir ses kaydına erişen bu muazzam röportajın kitap haline getirilmesi 4 yılı bulacaktır. Sonrasında ortaya çıkan eser başarısıyla klasik haline gelmiştir. Dersine çalışan yönetmenin, ustam dediği bir başka yönetmene sorduğu sorular birçok bilinmezi aydınlatmış ve hala en başarılı sinema kitaplarından biri olarak okunmaya devam etmektedir.

Röportajın kalitesi sorulan sorularla eş değerdir. Dersine hazırlanmış bir röportajcının motivasyonu, yapılan söyleşiyi çok farklı noktalara çekebilir. İşte Lemis yayınlarından çıkan “Erotik Düş Makinesi” ünlü Fransız yazar ve yönetmen Alain Robbe-Grillet ile filmleri üzerine yapılmış söyleşileri barındırıyor. Röportajı yapan Anthony N. Fragola ve Roch C. Smith o kadar başarılılar ki kimi yerde yönetmenin kendi filmini unuttuğu alanlarda bile konuya ne kadar hakim olduklarını gösteriyorlar.

Grillet, ziraat mühendisliği okumuş. Sinema kariyeri öncesinde kitaplar yazan meşhur bir yazar olarak kendini kabul ettirmiş. Sinemaya geçişi de aslında bu yazarlığının ürünü. 1961 yapımı Alain Resnais’in “Geçen Yıl Marienbad’da” filminin senaryosunu kaleme alıyor. Sonrasında ise yolu Türkiye’den geçiyor. İstanbul’da çektiği ilk film 1963 yapımı “L’Immortelle” (Ölümsüz Kadın) ile ses getiren yönetmen, 2006 yılına kadar film çekmeye devam ediyor. İşte bu kitap senaryosunu yazdığı Geçen Yıl Marienbad’da filmi de dahil 8 filmi hakkında söyleşilerini içeriyor. Bu filmleri ilk dönem filmleri olarak sıralayabiliriz. Film tercihleri kronolojik sırayla yapılmış. Yönetmenin hayranları için çok değerli bir eser olan bu kitabın hazırlanışı da Truffaut’un 4 yıllık hazırlanışı kadar olmasa da epey sürmüş.

Peki bu kitapta okuru neler bekliyor? Öncelikle yönetmenin kendi ağzından filmlerin deşifre edilişi var. Adeta yapı-söküme uğrayan filmlerin yapılış aşaması, çekim zorlukları (Grillet’in görüntü yönetmenleri ile yaşadığı sorunlar ve içtenlikle onlar hakkında itiraflarda bulunması), oyuncularıyla olan ilişkileri, finansman kaynakları ve daha bir çok konuda bilinmeyenler yönetmenin kendin ağzından içtenlikle dökülüyor. Cahiers du Cinéma ekibi hakkındaki görüşleri, Yeni Dalga yönetmenleri hakkındaki söylemleri ve Amerika-Fransa sinemasını karşılaştırdığı kısımlar kitabın öne çıkan bölümlerinden. Bu 8 filme eşit derecede önem verilmiş. Sorulan soruların kalitesi ve verilen cevapların sağlamlığı eserin değerini yükselten faktörler. Filmler hakkındaki görseller de tatminkâr duruyor.

Kitabın sonundaki Film Yapmak kısmında; teknik, film dünyası ve film sanatı hakkındaki yazarın görüşleri de bonus niteliğinde. Ancak yönetmen hakkında araştırma yapanlar için 167 sayfalık bu eser yeterli olmayacaktır. Bu sebeple kitabın sonuna iliştirilen Grillet’in; Sineromanları, başlıca yayınları, Türkçe çıkan yayınları, filmleri üzerine basılan yayınları ve yönetmenliği üzerine basılan yayınlar verilmiş. Tüm bu eserlerin bir hayli fazla olduğunu belirtmeliyim.

Erotik Düş Makinesi kitabını bana hediye eden Lemis Yayınları’ına bu ince davranışı için teşekkür ederim. 

Yazar: Umut Uçan