Pırtlaklar tenis topu büyüklüğünde, parlak turuncu renkte ve bir patatesin kabuğundaki gözlere benzeyen, bir sürü gözü olan canlılardır. Pırtlakların en sevdiği şey keçilerdir. Onların üstlerine yapışmaktan çok büyük keyif alırlar. Ancak Frip köyü sakinlerinin bu pırtlak salgınından başı büyük beladadır. Geçimlerini keçi sütü satarak kazanan Frip’liler günlerinin büyük kısmını bu yarım akıllı pırtlakları keçilerinden temizlemekle harcıyorlar. Fakat  Becerikli isimli ufak bir kız, tüm köyün kaderini değiştirecek ve köyde yaşayan sakinlerin hayatları geri dönülmeyecek bir yola girecektir.

Yazar George Saunders, “Arafta” isimli ilk romanıyla, 2017 yılında Man Booker Ödülü’nü kazanmış. Bu ödül İngiltere’nin günümüzdeki en saygın edebiyat ödüllerinden biri ve bu ödül yalnızca tek sefer kazanılabiliyor. Yazarın 2014 yılında “Aralığın Onu” öykü seçkisiyle 2014 yılında Folio Ödülü’nü aldığı görüyoruz. Time dergisi ise 2013 yılında  “Dünyadaki En Etkili 100” kişi listesine George Saunders’i de dahil etmiş. Delidolu Yayınları yazarın çoğu eserini dilimize çevirmiş.

Öncelikle çok kolay anlaşılır bir dili var yazarın. Çocuklara anlatılan bir masal gibi. Ancak yaş gözetmeksizin herkese verilen mesajları ile evrensel bir hikaye bu. Kolektif yaşam, iş bölümü, yardımlaşma, empati ve sağduyu gibi konular hikayede okura sunulan hissiyatlar. Aslında günümüzün bu kayıp olguları, üç haneli Frip köyünde somutlaştırılıyor. Dış mihrak olan hem sevimli hemde istilacı Pırtlaklar, hikayenin çıbanı görevi görüyorlar.

Taşrada geçen bu hikaye aslında çok tanıdık motiflerle bezeli. Ancak George Saunders’in kaleminde büyülü bir gerçekliğe doğru yol alıyor. V. Propp, olağanüstü masallardaki birçok özelliğin ortak olduğunu belirtmiş ve masal çözümlemesi için bir yöntem geliştirmişti. Masallar, kötülükle başlıyor; kötülük bir ailede, bir çevrede bir eksiklik yaratıyor (sözgelimi bir kişinin kaçırılması), en zayıf kahraman bu eksikliği gidermekle görevlendiriliyor; ona iyiler yardım ederken, kötüler karşı çıkıyor. Kahraman, birçok sınavdan geçiyor ve sonunda görevini başarınca ödülünü alıyordu. Bu saptamalardan yola çıkan Propp, dünya masallarını bu yönden incelemeye başlamıştı. Masal atmosferinde geçen George Saunders’in öyküsü de bu kalıplara göre işliyor ancak yeni trükler de ekliyor.

Gelelim bu kitaptaki en sevdiğim özelliğe. Çizer Lane Smith’in illüstrasyonları tek kelimeyle harika. Ubisoft firmasının çıkarmış olduğu ve bayılarak oynadığım minimal oyun olan “Child of Light” deneyimlemek gibi. Minik Prenses Aurora ile Lemuria diyarında dolaşırken gözlerim nasıl bayram ettiyse, Lane Smith’in çizgilerine bakarken de doymak bilemedim. Lane Smith, 2014 yılında İllüstratörler Derneği’nden ömür boyu başarı ödülü almış tescilli bir sanatçı. Frip köyünü, Pırtlak istilasını çizerken yarattığı masal diyarı okurunu kıskıvrak yakalıyor. Dadaist ressam Max Ernst’in çizimlerine de yakın buldum çizimlerini. Adeta hikâyeden bağımsız konuşan resimler yaratmış. Kimi zaman iki sayfayı birden kaplayan bu görseller, bazen tek sayfada gözüküyor ve öykünün işleyişine çok büyük katkıları oluyor. Çok sevdiğiniz bir ressamın yaşadığınız şehre tabloları gelmiş ve siz sanat galerisinde o ressamın tablolarını seyre dalıyormuşsunuz hissi oluştu bende.

Frip’in Aşırı Israrcı Pırtlakları, yaş gözetmeksizin herkesin okuması ve seyre dalması gereken, geçmiş ve günceli harmanlayan, yeni bir evren yaratan ve o evrenin içinde sevimli karakterleri olan, adeta doğaya açılan bir tali yol. Siz de kitabın kapağını açın ve kendinizi tavşan deliğinin içine salın. Ama dikkat edin, çorabınızın içine Pırtlak kaçmasın!

Frip’in Aşırı Israrcı Pırtlakları kitabını bana hediye eden Delidolu Yayınları’ına bu ince davranışı için teşekkür ederim.

Yazar: Umut Uçan